maandag 17 januari 2011

10:46

Memoires van een binnenvetter.

Wanneer ik terug ben gekomen na 100 dagen Oeganda, thuis ben gekomen, een warme douche heb genomen (kan in mijn huis 5 weken niet douchen ivm verbouwingen, uitnodigingen zijn welkom), mijn winterkleren heb aangetrokken en mijzelf weer in het leven van een Nederlander steek- dan komt er een aantal momenten dat ik de ogen zal sluiten.

En wanneer ik (met) mijn ogen dicht (als werkwoord), wat zie ik dan?

Aan de binnenkant van mijn ogen zal zich een film afspelen waarin ik mensen zie lopen, de vaak enige verbindingsweg bezaaid met een stortvloed aan mensen, brommers, matatu’s,

auto’s en kraampjes. Ik zie kinderen welke mij met grote ogen aankijken, hun verbruikte autobanden, welke dienst doen als speelgoed, prompt laten vallen om naar mij te zwaaien en “MZUNGU, Hiii! How are you?” blijven schreeuwen totdat ik hen antwoord “Fine, how are you?”. Kinderen in afgelegen dorpjes die je hand pakken en besloten hebben een eindje met je op te wandelen. Kinderen in matatu’s die zonder te vragen aan mijn haar beginnen te voelen op mijn hoofd en bij het uitstappen hun hand langs mijn been laten gaan als ik een korte broek draag om enkele van mijn beenharen in hun knuistje te behouden. De film zal enkele vragen goed beantwoorden- het is duidelijk geworden waarom ze hier kroeshaar hebben. Men heeft hier kroeshaar omdat dit uitermate van pas komt als je 20 liter water op je hoofd moet dragen. Zo weet ik inmiddels ook wat de minimale afstand is die je moet houden van wilde olifanten als je later nog je memoires wilt schrijven- ik zeg zo een 3 meter.

Verder weet ik hoe groot de nijlkrokodil kan worden, dat er veel soorten ijsvogels zijn, dat nijlpaarden je ’s nachts behoorlijk aan het schrikken kunnen maken en neushoornbilvogels zeer mooie tropische vogels zijn maar een stuk minder plezant zijn en klinken wanneer deze vlakbij je slaapkamer nesten. En dat de leeuw echt de koning van de jungle is.

Maar de film neemt me ook mee naar de overvol gepropte vervoersmiddelen in Afrika. Met zijn elven in een personenauto, de bestuurder die zijn stoel deelt met een passagier en hem telkens een tik tegen bil en been moet geven alvorens te kunnen schakelen en remmen. Met zijn 22-en in een matatu welke een licentie -en dus plaats- heeft voor 14 passagiers. Bij deze 22 zijn de bestuurder en conductor nog niet meegerekend, oh ja, de kinderen die op alle manieren in alle overige ruimte worden gestouwd, trouwens ook niet. Wanneer dan weer afgeremd wordt en de schuifdeur van het busje opengaat, en nog een persoon wordt bijgewerkt, breekt de klomp van de die zich vijf personen geleden al afvroeg waar iemand nog plaats kan hebben. Dit brengt ook de verschrikkelijke lichaamsgeur van sommigen met zich mee. Werkelijk niet te harden. Penetrante luchten die je neusvleugels doorboren zodra de persoon de matatu in stapt. Raampje open- blijkt veelal niet open te kunnen, en ruimte om te ontsnappen is er niet als je de situatie indenkt als hierboven beschreven. ‘Suck it up…’ In plaats van de boda boda’s uit te kiezen op de staat van hun brommer, zou het achteraf bezien wenselijker zijn je boda te kunnen uitkiezen op geur van de bestuurder. Het zou ietwat gek staan om bij de stage aan al die mannen te gaan snuffelen en dan de keuze te maken… De film zal me laten realiseren dat ik sommige dingen gemist heb tijdens mijn verblijf. Afgezien van kaas en fatsoenlijk brood en dergelijke, zal me een ontzettend gebrek aan privacy bijblijven. De blanke huidskleur als een cape om mijn lijf gewikkeld, onopvallend door het leven en over straat gaan is iets dat de afgelopen tijd onmogelijk is geweest. They can spot me from a mile away. And they do. Iedereen ziet je gaan, kijkt je aan, kijkt je na, roept naar je en wil jouw aandacht. Elke boda weet waar ik zojuist mijn boodschappen heb gedaan, vraagt waar ik gisterennacht nog zo laat naar toe ging, waar ik nog later op die nacht vandaan kwam en waarom ik toen niet met hem ben gereden… De film toont lachende gezichten als ik de Oegandezen vertel “that my privacy is about the only thing I need back”. Mensen in schaterlach wanneer ik een bus of winkeltje in stap. Om onbeduidende redenen. Niet slecht bedoeld, of a la in ieder geval niet door mij aangenomen. De film toont de verbaasde gezichten wanneer de een tegen de ander zegt “this one knows Luganda” wijzend naar mij wanneer ik in de lokale taal onderhandel. Het onderhandelen brengt een vermoeidheid naar boven- nooit is een prijs gewoon de prijs. Over elk korreltje rijst moet gepingeld worden. Tot in den treuren. In het Lugandees boxen tegen ‘mzungu prices’. Het gevoel van ongelijkheid doorspekt de film.

Altijd zijn er geld issues. Elke relatie hier is altijd een scheve. Ik heb geld en zij niet- dan wel (flink) minder. En dan zie ik mezelf pingelen over 500 shilling, het equivalent van 18 cent- of mijn wisselgeld terugvragen aan de conductor van 200 shilling, 6 cent. Soms denkend bij mezelf, waar gaat het toch om- hij kan het beter gebruiken dan jij. Maar ik denk dan ook aan het beschermen van de lokale markt. Als ik telkens (grof) overpriced word, dan helpen verkopers straks liever alleen nog maar mij en mijn soortgelijken in plaats van lokale bevolking. Dan weigeren ze straks hun laatste zak aardappels te verkopen aan een Oegandees voor de normale prijs van 500 shilling omdat een mzungu er wellicht wel 2000 voor geeft. Deze gedachtegang telkens in het achterhoofd is soms uitputtend. Zoals de film me laat zien dat de hele tijd hier uitputtend is in de zin van dat ontstressen hier haast onmogelijk is. Levensgevaarlijke oversteektaferelen, vervoerssituaties in diverse uitvoeringen (matatu, boda boda (zonder helm), grote bus) welke minimaal 2x per rit levensbedreigend zijn en daarbij dus het onderhandelen en de ontberende privacy maken het buitenleven een (extreme) sport op zich. Maar de film toont me ook in het guesthouse, boven op de heuvel. Luie stoel, voeten omhoog, al kijkend naar de rondvliegende paradijsvogels en springende ‘red-tail monkeys’ door de bomen in de tuin. De talloze stroomuitvallen. Het hierdoor gedwongen vroege naar bed. Het dansen in de openlucht disco met een zwerm van behoorlijk riekende Afrikanen om je heen die stuk voor stuk met je willen dansen, mannen en vrouwen of anderszins dichtbij je in de buurt willen zijn. De ontelbare vieze kindervingerafdrukken op het beeldscherm van mijn camera deden me naar een poetsdoekje maar vooral naar een glimlach neigen. De film brengt me terug in Rwanda, een flits van het aangetroffene van de gruwelijkheden van ’94 en het opgepakte sociale leven slechts 16 jaar hierna.

Onbeschrijflijk, iets dat mijn hoofd diep heeft laten spinnen. De warmte van de mensen in Oeganda komen voorbij. “Hello, you are most welcome”, terwijl ik plaats moest nemen op de beste fauteuil en luisteren naar ellenlange speeches en ander (beter) eten kreeg dan de locals. Uiteraard gaat een heel bijzonder hoofdstuk in de film naar mijn werkzaamheden alhier. Het gehannes bij aankomst, mijn totale dit-is-een-mislukking-gevoel bij het ontdekken dat mijn project dat niet meer bleek te bestaan, het zelf dan maar op zoek gaan naar een geschikte werkplek, de twijfel of het al het geld wel waard zou zijn en het hebben gevonden van een super werkplek in the Law development centre afdeling Legal Aid Clinic.

Het voor het eerst echt gesprekken kunnen voeren met Oegandezen (mijn collega’s), een andere beeldvorming kunnen krijgen bij diverse ontwikkelingen in het land. De diverse werk field-trips onder meer meerdaagse naar Fort Portal en Iganga waar ik echt in contact kwam met het werk op de grond. Workshop leiden met politieagenten, supervisor zijn van advocaten in opleiding tijdens interviewsessies in de jeugdgevangenis en het actief betrokken zijn bij een verbeterde versie van het DIVERSION program in Iganga district- data analyses maken van alle verzamelde gegevens en dit presenteren. Ook zie ik het warme afscheid op mijn werk- bij het horen van mijn vertrek werd direct een feestje georganiseerd. De vrijdag voor mijn vertrek was er na 17.00 uur eten in overvloed, koud en lauw bier en muziek om te dansen in de tuin van het kantoor. Het dansje dat ik maak met manager, de groepsfoto

en de briefjes geven mijn film een mooie glans.

Gefrustreerde momenten genoeg, botsingen over bedragen, uren wachten in busjes op vertrek, kantoren welke bij aankomst niet meer blijken te bestaan of ver weg verhuisd terwijl ik hen twee dagen ervoor nog aan de telefoon heb gehad- het voeren van ondoenlijke telefoongesprekken- probeer voor de lol eens door een Oegandese telefoonverbinding:

-een reservering te maken bij een hotel

-een ticket te wijzigen, met je naam te spellen

-te vragen of een verloren koffer reeds gevonden is

-te ontdekken wie jou nu weer belt

-te vragen of een hotel iets te eten kan komen brengen

-…

De film speelt zich af in zwart-wit, het voelt alsof het toestel van Turkisch Airlines geen vliegtuig was, maar in werkelijkheid een tijdmachine die mij 200(00) jaar terug heeft gezet. Nu maar hopen dat toestel morgen weer zo een machine is die mij dit keer ‘back to the future’ neemt…

De film eindigt met de credits. Het is eigenlijk een te lange lijst om op te noemen. Special thanks gaan uit naar mijn lieve meisje, voor het opzoeken en mental support. Eveneens Loeki en Michel die mij de kans hebben gegeven om aan hen te laten zien wat ik van het land ben gaan weten. Een ieder die mij geholpen heeft hier te komen, op welke wijze dan ook- I really appreciate it!!! Verder alle mensen die mijn blog hebben gelezen- zo bedankt, dat voelt echt goed als je zo ver verwijderd bent van (soms echt) alles.

Dan is de film over, en realiseer ik me dat ik net ruim 90 minuten met mijn ogen gesloten in de rij van de Albert Hein (Rust zacht) de boel op heb gehouden…