Eerst even dit.

Vorige week heb ik een chimpansee trekking gedaan in Kibale National Park. Dit was echt een unieke ervaring. Zo cool. Deze beesten komen voor 98% qua DNA met ons overeen. Meer dan welke andere beesten dan ook. Gek idee. Maar als je ze ziet, kun je het redelijk plaatsen.

Het was zo indrukwekkend om door het tropisch regenwoud te lopen en opeens geschreeuw te horen van die beesten. Want op dat moment weet je dat je grote kans hebt ze te gaan zien. En zo gebeurde het ook. Na het lokaliseren van het geschreeuw, verlieten we de paden en staken we dwars door het bos heen om ons even later te hebben laten omsingeld door chimpansees. Hoe te gek is dat? De gids was zeer alert om ons (groep van 4) correct te begeleiden. Ik kon wel tot op 4-5 meter van mijn neven komen- heel indrukwekkend. Sommige vonden ons blijkbaar vervelend en liepen steeds weg, andere kon het geen zier schelen dat wij er waren en deden gewoon wat ze altijd deden (neem ik maar even aan, voor het gemak). Door het niet mogen gebruiken van de flits, was fotograferen extra lastig maar wel interessant.

Afrika is mensen. Overal mensen, mensen in beweging. Transporteren van goederen, beesten en rotzooi. Waar vooraf een plaatje van Afrika heerste van een en al natuur, is dit inmiddels aardig gekanteld. Het is druk.

Overal zijn ze. Ze lopen, liggen, kruipen, … in elke hoek hier. (Nu moet ik wel zeggen dat ik uiteraard nog maar een klein deel gezien heb- maar ik schrijf over wat ik gezien heb in dat kleine deel.) Links en rechts lopen vrouwen met enorme manden op hun hoofd met daarin spullen variërend van boodschappen tot houtskool tot kleding. Om je heen zwermen kinderen die met een smerig leeg flesje een wiel vooruit duwen. Aan de zijkant van de weg staan zeven boda-boda chauffeurs hun voertuig te wassen. Daarom heen staat een groep van zeker twaalf naar hen te kijken. Talloze mensen staan op straat. Te wachten op de matatu of te wachten op een andere lift. Alhoewel het werkwoord wachten volgens mij niet in alle delen van de wereld betekenis heeft. Wachten kan zijn wachten. En dat vinden wij vervelend. Maar op sommige plaatsen draagt wachten meer het karakter van ‘tijd waarin je niets hoeft te doen.’ Het is maar hoe je het bekijkt…

Dingen vallen me toch op hier. Ik heb een tijdje gedacht dat het aan mij lag. Iets bestellen of iets kopen duurt een behoorlijke tijd en gaat met veel misverstanden over en weer. Zij verstaan mij niet goed (ik spreek Amerikaans? En zij lugunda- beiden geen Engels), of ik neem wellicht niet de gebruikelijke vormen in acht of ik vraag gewoon iets heel absurds. Kan allemaal. Maar nee, wat blijkt nou? De Afrikanen hebben het zelf ook. Gister ging ik met 4 collega’s even lunchen en het bestellen was een ramp. Zij spreken dezelfde taal, weten de vormen en weten al helemaal waar ze naar moeten vragen. Maar dezelfde gezichten waren waar te nemen bij beide partijen als wanneer ik besteld zou hebben. En dat (in combinatie met een hoop eerder dat ik hier heb gezien) zet je toch aan het denken. Het is achtergesteld. Mede door het niet spreken van één uniforme taal, dit heeft bepaalde gevolgen. Mensen gaan minder sociaal en vriendelijk met elkaar om, dan je wellicht zou verwachten. Iedereen loopt over elkaar heen om de bus in te gaan. Een fatsoenlijke op-je-beurt-wachtende-rij in de supermarkt is ook al weer een tijdje geleden voor mij. Bedanken en alsjeblieften zijn ook zeldzame begrippen die niet zomaar bij alle soorten services lijken te komen. Voorrang geven in het verkeer is een teken van achterlijkheid- zo lijkt het tenminste. Er is veel minder een sociaal gecohesieerde samenleving dan ik in ieder geval verwachtte. Daarnaast is er ook haast geen zelfontplooiing. Ook al heeft (bijna) iedereen die ik zie voldoende te eten en een dak -van welk soort dan ook- boven het hoofd, mensen hier zijn elke dag nog enkel gefocust op overleven, lijkt het. Zorgen dat je eten hebt voor vandaag en heel soms morgen, en dat is het. Er worden weinig vriendschappen aangegaan. En al helemaal op gelijke interesses- want waar kom je de zelfde interesses tegen. ‘Vriendschappen’ hier berusten op klas, sportteam, buren en familie. Interesses in elkaar is niet aan de orde van de dag. Ja interesse in mij is er dan weer volop- maar dat is van een heel andere orde. Door het niet hebben van één taal, missen ze ook bepaalde gedachten die een taal kan oproepen. Gedachtevormen, sociale constructen- veel van dat is absent in de lokale taal. “Wie slecht schrijft, wie slecht denkt”- zeg maar. En dat is zo jammer. Want de mensen zijn vrolijk- de hele dag. Lachen heerlijk en houden van het leven. Toch wil bijna elke Afrikaan wel iets van mij in de trant van hulp om uit hun toestand te komen. Gisterenavond nog. Desmond, een jongen die ik wel een in de sportschool heb gezien, een computer student van de Universiteit- zei mij dat hij wel met mij mee zou lopen- ik klaar met trainen en hij verassend snel ook. We praatten wat over wat ik deed en hij wil doen, wat ik van Oeganda vind en dergelijke. We liepen zijn campuswoning voorbij. Ik moet altijd een hek over klimmen na de sportschool voor een shortcut. Desmond bleef bij het hek staan en zo stonden we, gescheiden door een hek, in het donker op de campus. Ik sta tegen zijn glimmende tanden aan te praten. En hij begint over kansen en studeren in mijn land. Hoe hij dat moet doen. Of ik hem kan helpen- in mijn vrije tijd. Ik vertel hem dat ik daar niets van weet en dat wij geen banden hebben met Oegandese universiteiten. Maar zijn universiteit wel met een Amerikaanse universiteit. Of ik dit voor hem wil uitzoeken en aanvragen. In mijn vrije tijd, hoor. En of ik een beurs voor hem weet ergens aan te schrijven. En indien niet, of ik op persoonlijke basis hem zou kunnen ondersteunen. Want dat doen er wel meer…

Ik vind het best droevig dat een van de meest gebruikte woorden hier ‘funds’ is. Overal moet een fonds voor gezocht worden. Mensen is hier zolang aangeleerd om geld ergens (Westen) vandaan te halen, dat dit volledig de norm is. Er zijn vele workshops te volgen over het aanspreken van fondsen. De pijler zou meer gericht moeten zijn om zelf wat geld te gaan verdienen in plaats van erom te vragen. Wel voelen ze hier de gedraaide tendens vanuit het westen. Dat er niet zo graag meer geld naar allerlei instanties wordt gestuurd en verdeeld. Maar dat het vizier tegenwoordig meer op leningen en zelfvoorzienende projecten is komen te liggen. En dat vinden sommigen hier maar helemaal niets. Ik merk ook dat alle vrijwilligers in mijn guesthouse zichzelf gekneld voelen soms omdat hen (in)direct om allerlei spullen wordt gevraagd. Het is lastig soms hierin te schipperen- maar met hart voor de zaak. Noem mij de kapitein want ik houd alles in de haak…